Szukaj

Roman Rybarski

SŁAWNI POLACY: ROMAN RYBARSKI

Urodził się 3 lipca 1887 r. w Zatorze w Małopolsce. Nauki gimnazjalne pobierał w Rzeszowie, a następnie (w 1906 r.) wstąpił na wydział prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Studiował ekonomię i historię gospodarczą. Jeszcze przed ukończeniem studiów publikował swe artykuły w „Ekonomiście” i „Czasopiśmie Prawnicznym i Ekonomicznym”. Był niezwykle zdolnym studentem – na IV roku studiów otrzymał nagrodę Wydziału Prawa UJ za pracę pt. „Organizacja kredytu przemysłowego w Królestwie Polskim i Galicji”. Na uczelni związał się z ruchem narodowym, udzielając się w Zjednoczeniu Młodzieży Narodowej i konspiracyjnym Związku Młodzieży Polskiej „Zet”. Od 1910 r. był działaczem Ligi Narodowej, tworzonej przez Romana Dmowskiego. W tym samym roku ukończył studia, uzyskując doktorat i wydając monografię „Nauka o podmiocie gospodarstwa społecznego”. Stypendia umożliwiły mu studia zagraniczne (w Stanach Zjednoczonych, Francji, Włoszech i Anglii). Habilitował się w 1913 r., a w 1917 r. został profesorem nadzwyczajnym UJ. W czasie I wojny światowej wydawał czasopismo „Rok Polski”, w którym poruszano najważniejsze kwestie dla polskiego społeczeństwa stojącego u progu odzyskania niepodległości. Działalność publicystyczna pozwoliła mu na wyjazd na konferencję pokojową w Paryżu w charakterze eksperta reprezentującego Polskę. W Paryżu zasiadał w Komisji Odszkodowań i Finansów, a następnie został sekretarzem delegacji polskiej do spraw ekonomicznych. Po powrocie, od jesieni 1919 r. pełnił funkcję podsekretarza stanu w Ministerstwie b. Dzielnicy Pruskiej, po czym w lutym 1920 r. znalazł się w Ministerstwie Skarbu. W 1919 r. ukazała się jego kolejna książka - „Idea gospodarstwa narodowego”. Obowiązki wymusiły na nim zmianę miejsca zamieszkania – z Krakowa przeniósł się do Warszawy. Tam podjął też pracę wykładowcy na Politechnice Warszawskiej, na której uczył ekonomii politycznej. Profesorem nadzwyczajnym Politechniki Warszawskiej został na początku lutego 1922 r. Od 1924 r. był związany z Katedrą Skarbowości na Wydziale Prawa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego. Był autorem projektu statutu Banku Emisyjnego, a także twórcą projektu ustawy o Banku Polskim, w którego pierwszej Radzie zasiadał.

Rybarski jako polityk i ekonomista

Do polityki wrócił po zamachu majowym. Wszedł w skład władz Związku Ludowo-Narodowego, działał także w powołanym przez Romana Dmowskiego Obozie Wielkiej Polski, będąc w nim jednym z 19 członków Wielkiej Rady. Był współtwórcą Stronnictwa Narodowego. W latach 1928-1935 zasiadał w Sejmie, przewodnicząc klubowi parlamentarnemu narodowców. W Stronnictwie Narodowym związał się z tzw. „grupą profesorską”, która nie odrzucała w całości systemu parlamentarnego, lecz postulowała jego głęboką przebudowę i naprawę, uznając za rzecz naczelną zerwanie z chaosem sejmowym, tzw. sejmokracją. Po 1935 r. wraz z całym Stronnictwem Narodowym bojkotował wybory. Jego rola w polityce i samym Stronnictwie ulegała zmniejszeniu. Miało to związek z konfliktem wewnątrz Stronnictwa Narodowego pomiędzy grupą „starych” i grupą „młodych” działaczy. Po rozłamie ci ostatni utworzą Obóz Narodowo-Radykalny. Rybarski w wydanej w 1936 r. książce „Siła i prawo” polemizował z niektórymi postulatami „młodych” i ostrzegał przed negatywnymi konsekwencjami ich niektórych pomysłów w dziedzinie polityki czy gospodarki. Skupił się na pracy naukowej, dużo pisząc i publikując w „Gazecie Warszawskiej”, „Myśli Narodowej”, „Warszawskim Dzienniku Narodowym”, „Polityce Narodowej”, „Kurierze Poznańskim”. W historii polskiej ekonomii i polityki zapisał się jako zwolennik gospodarki wolnorynkowej i wróg etatyzmu oraz nadmiernej ingerencji państwa w sferę gospodarczą. Postulował stałość prawa gospodarczego, nienaruszalność własności prywatnej i niskie podatki. Negował zdecydowanie progresywny system podatkowy, pisząc że „nad naszą polityką podatkową zaciążyło fatalnie złudzenie, że przez zwyżki stawek można bez końca powiększać wpływy podatkowe. A tymczasem rzeczywistość jest bliższa raczej następującego kontrastu: największe stawki, najmniejsze wpływy”. Trafnie zauważał też, że wysokie podatki niszczą przesiębiorczość obywateli, a jeśli już trzeba coś opodatkować, to lepiej niech to będzie konsumpcja niż kapitał. Był zdecydowanym przeciwnikiem poglądu, że kapitalizm prowadzi do nędzy mas, co wyłożył w swej książce „Wartość, kapitał i dochód”. Zamiast marksistowskiej walki klas Rybarski postulował harmonijną współpracę całości narodu dla wspólnego dobra. Był twórcą koncepcji psychologii społeczno-gospodarczej, w której opisał związek pomiędzy gospodarką a życiem społecznym narodu. Naród uznawał za całość historyczno-polityczną, która podlega zmianom, ale którą zarazem cechuje ciągłość historyczna, formującą specyficzne cechy narodu i świadomość odrębności. Na tych podstawach sformułował teorię gospodarstwa narodowego. Dostrzegał zagrożenia dla polskiej gospodarki w zbytnim uzależnieniu od obcego kapitału. W „Podstawach narodowego programu gospodarczego” pisał, iż „[...] byłoby rezygnacją z samodzielności gospodarczej narodu, gdyby się uznało za normalne opanowanie przez obcy kapitał tych gałęzi życia gospodarczego, w których może się rozwijać rodzima wytwórczość; co więcej, gdyby się uznało bezwzględną przewagę obcego kapitału w całej wielkiej wytwórczości przemysłowej kraju i jego finansach. Naród nie może być zawisły od zagranicy w produkcji elementarnych narzędzi swojej obrony, gdyż w razie wojny, odcięty od dowozu tych środków, stanie się łatwym łupem obcych. System pieniężny kraju nie może się opierać na dopływie krótkoterminowych kredytów, których cofnięcie może odrazu wstrząsnąć równowagą finansową. Obce kapitały nie mogą w naszem gospodarstwie narodowem prowadzić swojej polityki gospodarczej, wywierać na nią wpływu. Kapitał obcy nie może być narzędziem wywierania nacisku na nasze stosunki wewnętrzne i politykę zagraniczną. […] Naród sam musi decydować o swojej polityce, mieć takie rządy, jakie mieć chce, jakie służą najlepiej jego interesom. Naród, naprawdę wolny, nie dopuści do tego upokorzenia, by kapitał międzynarodowy miał mu narzucać rządy, przez siebie mile widziane. Tylko ten rząd jest coś wart, który ma kredyt moralny narodu, a nie ten rząd, który rzekomo najlepiej pozyska dla kraju kredyty zagraniczne. A samodzielność gospodarcza narodu jest podstawą jego wolnego bytu i rozwoju”. Rybarski zauważał też związek pomiędzy zbytnim uzależnieniem przedsiębiorcy od organów i instytucji państwowych a korupcją. Według Rybarskiego tylko jak największy zakres swobód gospodarczych dla wszystkich zapewni bezpieczeństwo ekonomiczne narodu i państwa, dlatego „podstawą rozwoju gospodarczego musi zostać prywatna inicjatywa i przedsiębiorczość. Konieczne jest usunięcie wielu przeszkód, które jej stoją na drodze. Konieczne jest zabezpieczenie wolnego tworzenia się kapitałów. Samorzutny pęd do rozwoju gospodarczego musi odżyć”. Jednakże gromadzenie bogactwa nie było dla Rybarskiego celem samym w sobie. Poniższe słowa wyjaśniają motywy i cele przyświecające temu wybitnemu ekonomiście: „Naczelnym naszym hasłem, głównym naszym zadaniem jest potęga Polski. Do czego ma służyć gospodarstwo Polski? Do wzmożenia potęgi Polski. My nie jesteśmy tego zdania, że bogactwo jest celem samym w sobie, nie jesteśmy tego przekonania, że dobrobyt to jest najwyższy cel państwa. Jeżeli państwo zaczyna myśleć przede wszystkim o dobrobycie, traci zdolność wojenną i siłę duchową. Nam potrzeba dobrobytu jako narzędzia Polski”.

Po wybuchu wojny działał aktywnie w Komitecie Obrony Stolicy, a następnie był współautorem ponadpartyjnego porozumienia głównych stronnictw politycznych, co dało podstawę do stworzenia Głównej Rady Politycznej przy Służbie Zwycięstwu Polski. Włączył się w główny nurt życia konspiracyjnego. W Delegaturze Rządu na Kraj był pierwszym dyrektorem Departamentu Skarbu, kierował także Wydziałem Prawa podziemnego Uniwersytetu Warszawskiego. Udzielał się także w Radzie Głównej Opiekuńczej. 17 maja 1941 r. został aresztowany przez Niemców i przewieziony na Pawiak. Po brutalnym śledztwie został wysłany do Auschwitz w lipcu 1941 r. W obozie, wraz z Janem Mosdorfem, działaczem ONR, był współorganizatorem ruchu oporu wśród więźniów. Angażował się w prace Rady Wojskowej ZWZ, istniejącej w obozie. Opracowywał tam plan powtania wewnątrz obozu pod kryptonimem „Akcja Zryw”. Za tę działalność został przez Niemców rozstrzelany 6 marca 1942 r. Polska straciła kolejną wielką osobistość, żarliwego patriotę i naukowca oraz wychowawcę. Wśród wielu dzieł, które Roman Rybarski pozostawił po sobie należy wymienić w pierwszej kolejności „Idea gospodarstwa narodowego”, „Wartość, kapitał i dochód”, „System ekonomii politycznej”, „Naród, jednostka, klasa”, „Przyszłość gospodarcza świata”, „Przyszłość gospodarcza Polski”, „Siła i prawo”, „Podstawy narodowego programu gospodarczego”, „Idea przewodnia gospodarstwa Polski”.

Daniel Sieczkowski

do góry
Sklep jest w trybie podglądu
Pokaż pełną wersję strony
Sklep internetowy Shoper Premium